Երեխաների իրավունքներ

Հոդված 41.

Ընտանիքում ապրելու ու դաստիարակվելու երեխայի իրավունքը

1. Երեխա է համարվում 18 տարին չլրացած յուրաքանչյուր ոք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ նա օրենքով սահմանված կարգով գործունակություն է ձեռք բերում կամ լրիվ գործունակ է ճանաչվում ավելի վաղ:↩i

2. Յուրաքանչյուր երեխա ունի ընտանիքում ապրելու և դաստիարակվելու, իր ծնողներին ճանաչելու, նրանց հոգատարությանն արժանանալու (որքան դա հնարավոր է), նրանց հետ համատեղ ապրելու իրավունք, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ դա կարող է հակասել երեխայի շահերին:↩

Երեխան ունի նաև իր ծնողներից դաստիարակություն ստանալու, իր շահերի ապահովության, համակողմանի զարգացման, իր մարդկային արժանապատվությունը հարգելու, ինչպես նաև ֆիզիկական, մտավոր, հոգևոր լիարժեք զարգացման համար անհրաժեշտ կենսապայմաններ ունենալու իրավունք:↩

Ծնողների բացակայության, նրանց ծնողական իրավունքներից զրկված լինելու և ծնողական հոգատարությունից զրկվելու այլ դեպքերում ընտանիքում դաստիարակվելու երեխայի իրավունքն ապահովում է խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը` սույն օրենսգրքի 17-րդ գլխի նորմերով սահմանված կարգով:

(41-րդ հոդվածը փոփ. 08.02.11 ՀՕ-46-Ն, 21.12.17 ՀՕ-10-Ն օրենքներ)

Հոդված 42.

Ծնողների և այլ ազգականների հետ շփվելու երեխայի իրավունքը

1. Երեխան ունի իր ծնողների, պապերի և տատերի, եղբայրների, քույրերի, ինչպես նաև այլ ազգականների հետ շփվելու իրավունք: Ծնողների ամուսնության դադարեցումը, այն անվավեր ճանաչվելը կամ նրանց առանձին ապրելը չեն սահմանափակում երեխայի իրավունքները:↩

Ծնողներից առանձին (այդ թվում` տարբեր պետություններում) ապրելու դեպքում երեխան իր ծնողների հետ կանոնավոր անձնական փոխհարաբերություններ և անմիջական շփումներ պահպանելու իրավունք ունի, բացառությամբ այն դեպքի, երբ դա, դատարանի որոշման համաձայն, հակասում է երեխայի շահերին: ↩

2. Արտակարգ իրադրության մեջ գտնվող (ձերբակալված, կալանավորված, բժշկական կազմակերպությունում գտնվելու և այլ դեպքերում) երեխան իր ծնողների և մերձավոր ազգականների, ինչպես նաև արտակարգ իրադրության մեջ գտնվող ծնողն իր երեխայի հետ շփվելու իրավունք ունեն օրենքով սահմանված կարգով:

(42-րդ հոդ. փոփ. 21.12.17 ՀՕ-10-Ն օրենք)

 

Հոդված 43.

Երեխայի պաշտպանության իրավունքը

 

1. Երեխան ունի իր իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանության իրավունք:

Երեխայի իրավունքների և օրինական շահերի պաշտպանությունն իրականացնում են ծնողները (օրինական ներկայացուցիչները), իսկ սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում` խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը:

Օրենքով սահմանված կարգով լրիվ գործունակ ճանաչված անչափահասն իր իրավունքները (ընդ որում` պաշտպանության իրավունքը) և պարտականությունները ինքնուրույն իրականացնելու իրավունք ունի:

2. Երեխան ունի իր ծնողների (օրինական ներկայացուցիչների) չարաշահումներից պաշտպանվելու իրավունք:

Երեխայի իրավունքների և շահերի խախտման դեպքում (ընդ որում` ծնողների կամ նրանցից մեկի կողմից երեխային դաստիարակելու, կրթության տալու պարտականությունը չկատարելու կամ ոչ պատշաճ կատարելու կամ ծնողական իրավունքները չարաշահելու դեպքերում), երեխան իրավունք ունի պաշտպանության համար ինքնուրույն դիմելու խնամակալության և հոգաբարձության մարմին:

3. Պաշտոնատար անձինք և այլ քաղաքացիներ, որոնց հայտնի են դարձել երեխայի կյանքին և առողջությանը սպառնալու, նրա իրավունքների և շահերի խախտումների դեպքեր, այդ մասին պետք է հայտնեն երեխայի փաստացի գտնվելու վայրի խնամակալության և հոգաբարձության մարմին: Նման տեղեկություններ ստանալուն պես խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը պետք է ձեռնարկի երեխայի իրավունքների և շահերի պաշտպանության անհրաժեշտ միջոցներ:

Հոդված 44.

Սեփական կարծիքն արտահայտելու երեխայի իրավունքը

 

1. Երեխան իրավունք ունի իր իրավունքներն ու շահերը շոշափող ցանկացած հարց լուծելիս ունկնդիր լինելու հարցի քննությանը և արտահայտելու սեփական կարծիքը ընտանիքում, դատական և այլ մարմիններում:↩

1.1. Երեխան իրավունք ունի ազատ արտահայտելու իր կարծիքը, որը, երեխայի տարիքին և հասունության մակարդակին համապատասխան, հաշվի է առնվում իրեն վերաբերող հարցերում: Երեխայի կարծիքը լսելիս իրավասու մարմինը օրենքով նախատեսված դեպքերում ներգրավում է մանկական հոգեբանի կամ մանկավարժի կամ սոցիալական աշխատողի:

2. Տասը տարին լրացած երեխայի կարծիքը հաշվի առնելը պարտադիր է` կապված խղճի ազատության հետ, որոշակի միջոցառումներին մասնակցելու, արտադպրոցական կրթություն ստանալուց հրաժարվելու, ծնողներից որևէ մեկի հետ ապրելու, հարազատների հետ շփվելու, օրենքով նախատեսված այլ դեպքերում:

3. Սույն օրենսգրքով նախատեսված դեպքերում տասը տարին լրացած երեխայի վերաբերյալ խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը կամ դատարանը կարող են որոշում ընդունել միայն նրա համաձայնությամբ:

(44-րդ հոդ. փոփ. 21.12.17 ՀՕ-10-Ն օրենք)

Հոդված 45.

Երեխայի անուն, հայրանուն և ազգանուն ունենալու իրավունքը

1. Երեխան ունի անուն, հայրանուն և ազգանուն ունենալու իրավունք:

2. Երեխային անուն տրվում է ծնողների համաձայնությամբ, իսկ հայրանուն տրվում է հոր անունով` սույն օրենսգրքով նախատեսված կարգով:

3. Երեխայի ազգանունը որոշվում է ծնողների ազգանունով: Եթե ծնողները կրում են տարբեր ազգանուններ, ապա երեխային ծնողների համաձայնությամբ տրվում է հոր կամ մոր ազգանունը:

4. Ծնողների միջև երեխայի անվան, ազգանվան վերաբերյալ համաձայնության բացակայության հետևանքով առաջացած տարաձայնությունները լուծում է խնամակալության և հոգաբարձության մարմինը:

5. Եթե երեխայի հայրությունը չի որոշվել, ապա նրան անուն է տրվում մոր ցուցումով, հայրանուն` որպես երեխայի հայր գրառված անձի անունով, ազգանուն` մոր ազգանունով:

 

Հոդված 46.

Երեխայի անունը և ազգանունը փոխելը

1. Մինչև երեխայի 16 տարին լրանալը նրա ծնողների համատեղ, իսկ ծնողներից մեկի մահացած կամ անհայտ բացակայող կամ անգործունակ ճանաչելու կամ ծնողական իրավունքներից զրկված լինելու մասին դատարանի վճռի առկայության դեպքում ծնողներից մեկի դիմումի հիման վրա քաղաքացիական կացության ակտերի պետական գրանցում կատարող մարմինը փոխում է երեխայի անունը, ինչպես նաև նրան տրված ազգանունը մյուս ծնողի ազգանունով: Մինչև 18 տարին լրացած երեխայի անվան կամ ազգանվան փոխման պետական գրանցումը կատարվում է «Քաղաքացիական կացության ակտերի մասին» օրենքով սահմանված կարգով:↩

2. Եթե երեխայի անվան կամ ազգանվան փոխման վերաբերյալ բացակայում է ծնողների համատեղ համաձայնությունը, ապա ծնողի դիմումի հիման վրա երեխայի անվան կամ ազգանվան փոխումը կատարվում է խնամակալության և հոգաբարձության մարմնի եզրակացության պարտադիր առկայությամբ: Խնամակալության և հոգաբարձության մարմնի եզրակացության պարտադիր առկայությունն անհրաժեշտ է նաև այն դեպքում, երբ հնարավոր չէ պարզել մյուս ծնողի բնակության վայրը:↩

3. 10 տարին լրացած երեխայի անվան կամ ազգանվան փոխումը կարող է կատարվել երեխայի համաձայնությամբ:↩

(46-րդ հոդվածը փոփ. 08.02.11 ՀՕ-46-Ն, 21.12.17 ՀՕ-10-Ն, 19.01.21 ՀՕ-67-Ն օրենքներ)

 

Հոդված 47.

Երեխայի գույքային իրավունքները

1. Երեխան իր ծնողներից և ընտանիքի այլ անդամներից ապրուստի միջոց պահանջելու իրավունք ունի սույն օրենսգրքի 5-րդ բաժնով սահմանված կարգով ու չափերով:

2. Երեխաներին ալիմենտ վճարելու պարտավոր ծնողի պահանջով դատարանը կարող է որոշում կայացնել վճարման ենթակա ալիմենտի գումարի հիսուն տոկոսից ոչ ավելին բանկերում երեխաների անունով բացված հաշվին փոխանցելու մասին:

3. Սեփականության իրավունքով իրեն պատկանող գույքը տնօրինելու երեխայի իրավունքը սահմանվում է քաղաքացիական օրենսդրությամբ:

Ծնողների կողմից երեխայի գույքը կառավարելու լիազորություններն իրականացնելիս նրանց վրա տարածվում են խնամակալի գույքի տնօրինման վերաբերյալ քաղաքացիական օրենսդրությամբ սահմանված նորմերը:

4. Երեխան սեփականության իրավունք չունի ծնողների գույքի նկատմամբ, իսկ ծնողները սեփականության իրավունք չունեն երեխայի գույքի նկատմամբ: Համատեղ ապրող երեխաներն ու ծնողները կարող են մեկը մյուսի գույքը տիրապետել և օգտագործել փոխադարձ համաձայնությամբ:

5. Ծնողների և զավակների` ընդհանուր սեփականության իրավունքով պատկանող գույքը տիրապետելու, օգտագործելու և տնօրինելու կարգն ու պայմանները սահմանվում են քաղաքացիական օրենսդրությամբ:

Изобретения армян изменивших мир

Мы часто пользуемся предметами и приборами, даже не подозревая, кто их изобретатель. Оказывается, за многими, используемыми в быту предметами, стоят именно армянские изобретатели и ученые. Представляем вам топ-10 изобретений, за которыми стоят армяне.

Ованнес Адамян

Цветной телевизор

Кто первым вплотную подошел к изобретению цветного телевидения? Да, именно Ованесу Адамяну мир обязан изобретением цветной телевизионной картинки. В далеком 1918 году неизвестный инженер-электрик собрал в России установку, способную демонстрировать черно-белое изображение, что было большим шагом в развитии телевидения. А в 1925 году он получил патент на трёхцветную электромеханическую систему телевидения, создав устройство по передаче цветных изображений на расстояние при помощи диска с тремя сериями отверстий. При вращении диска три цвета сливались в единое изображение. Опытные передачи были продемонстрированы в том же году в Ереване. Аналогичная система за рубежом был продемонстрирован только в 1928 году в Великобритании. А спустя годы, в 1945 году, вещательная компания Columbia провела экспериментальный показ в Нью-Йорке, после чего систему армянского изобретателя признали состоявшейся, стабильной и успешной.

Семён Кирлиан

Кирлианография

Как известно, окружающий нас мир состоит не только из материальных вещей, которые мы можем взять в руки, рассмотреть, понюхать, попробовать на вкус. Есть еще кое-что, невидимое человеческому глазу. Это тонкие энергетические материи, из которых состоят электромагнитные поля и аура человека и предметов. Впервые сфотографировать это явление удалось изобретателю, родившемуся в Екатеринодаре – Семену Кирлиану. Он разработал новый способ фотографирования объектов различной природы посредством газового разряда, что позволило наблюдать излучение света атомами и молекулами или, иными словами, – ауры. В настоящее время этот способ принято называть «газоразрядная фотография по методу Кирлиан» или «Кирлианография».

Метод газоразрядной визуализации (эффект Кирлиан) является одним из немногих методов, позволяющих быстро, достоверно и безопасно исследовать физическое, психоэмоциональное и энергетическое состояние человека, выявить болезнь задолго до ее клинического развития. Ученые считают, что открытие Кирлиана настолько велико, что всей глубины его значения учесть еще невозможно…

Можно ли представить себе современный быт без обычного фена для сушки волос? Вопрос риторический. Бесспорно, предмет настолько нужный, что рано или поздно его кто-нибудь обязательно придумал бы. Сделал это армянский изобретатель Габриэль Казанчян, который в 1911 году запатентовал «спасителя женщин» — фен с ручкой. Спустя буквально 3-4 года, начался настоящий бум — женщины не жалели никаких средств, чтобы приобрести это устройство (надо сказать, весьма по тем временам недешевое). Первые фены были достаточно громоздкими и тяжелыми, тем не менее, прекрасная половина человечества предпочитала их длительным процедурам в парикмахерских.

Первый фен

Оскар Бэнкер

Сегодня все желают пребывать в комфорте и все больше автомобилистов при выборе железного коня отдают предпочтение машине с автоматической коробкой передач. Придумал ее Оскар Бэнкер (настоящее имя Асатур Сарафян) — плодовитый американский изобретатель армянского происхождения, запатентовавший множество своих разработок, используемых в современном мире. Когда ‘General Motors’ начала ставить в автомобили полуавтоматическую коробку передач, механизм имел множество недостатков. Оскар Бэнкер предложил компании автоматическую трансмиссию, которая была гораздо более надежной и долговечной. ‘General Motors’ немедленно принялась оснащать свои автомобили его коробками. Кроме этого Бэнкер работал над системой управления первого вертолета Сикорского, а также — изобрел пневматический шприц-пистолет для прививок. Благодаря простой и надежной конструкции, этот шприц использовался во всем мире. Позже в Гренаде выпустили почтовую марку в честь изобретателя, спасшего немало жизней.

Автоматическая коробка передач

Роджер Эдуард Коллингвуд

Ингалятор – устройство, без которого не выходит из дома ни один больной астмой. Придумал его вместе с лекарством от этого заболевания врач из Великобритании — Роджер Эдуард Коллингвуд Алтунян.

Роджер Алтунян начал свой путь в крупной фармакологической компании Bengers Laboratories, которая занималась поиском и разработкой препаратов от астмы. В результате многочисленных опытов, в конце семидесятых ему удалось изобрести знакомый теперь всем ингалятор и препарат — кромолин натрия. Клинические исследования во многих странах подтвердили эффективность исключительную безопасность кромолина, и он быстро стал главным препаратом для лечения астмы во всем мире.

Ингалятор

Степан Степанян

Мы часто видим на дорогах грузовик с огромными серыми бочками, медленно вращающимися на ходу. Это передвижные бетономешалки. В 1935 году они произвели настоящую революцию в строительстве. Армянский изобретатель Степан Степанян первым придумал установить на грузовую машину бочку-барабан, а внутри барабана смонтировать специальные лопатки, которые непрерывно перемешивают раствор, не давая ему схватиться. В результате появилась возможность доставлять строительные смеси на значительные расстояния без потери их свойств. В 1916 году патент Степаняна был первоначально отклонен из-за убежденности в том, что грузовик не выдержит вес бетономешалки, а по другим версиям — по причине того, что у Степаняна не было гражданства США. Но сегодня миксеры — бетономешалки – непременный атрибут каждой строительной площадки.

Бетономешакла

Раймонд Ваган Дамадьян

Изобретатель магнитно-резонансной томографии (МРТ).магнитно-резонансной томографии (МРТ) Реймонд Дамадьян родился в 1936 году в армянской семье в Нью-Йорке. С раннего детства мальчик занимался музыкой и мечтал стать великим скрипачом. Однако после продолжительной болезни, а потом и смерти любимой бабушки, Реймонд поклялся посвятить жизнь борьбе с онкологическими заболеваниями. В 1960 году Дамадьян получил степень доктора Медицинского колледжа Альберта Эйнштейна в Нью-Йорке. В 1977 году принял решение испробовать магнитно-резонансную томографию (МРТ) на человеке. Причем первым Дамадьян отсканировал себя. Изобретение Дамадьяна было признано одним из самых больших прорывов в медицине диагностики. В 1978 году Дамадьян основал корпорацию по производству магнитно-резонансных сканеров, а спустя два года был выпущен первый, коммерческий сканер МРТ.

Магнитно-резонансная томография (МРТ)

Эмик Авагян

Контролируемая руками инвалидная коляска Эмик Авакян, является образцом для подражания. Родившись с церебральным параличом, Авакян был удостоен золотой медали со степенью в области физики и математики. Впоследствии он получил ученую степень по тем же дисциплинам в Колумбийском университете Нью-Йорка и начал патентовать множество изобретений, которые помогают инвалидам стать более самодостаточными. Среди этих изобретений компьютерное управление дыханием, система, которая позволяет легче поместить коляску в автомобиль, и самое известное — инвалидная коляска, которой можно управлять руками. В 1961 году президент США Джон Кеннеди удостоил его награды за неоценимый вклад в решении проблем всемирного значения.

Контролируемая руками инвалидная коляска

Андроник Иосифьян

Откуда берут информацию метеорологи для составления своих прогнозов? Странный вопрос — она приходит с метеорологических спутников. Первый такой космический аппарат «Метеор» был запущен в СССР в 1966 году. Придумал его и реализовал идею — крупнейший советский ученый в области электротехники, основатель советской школы электромеханики, один из основоположников ракетостроения и космонавтики профессор Андроник Иосифьян. Его спутники были снабжены сложной научной и информационной аппаратурой для сбора и передачи оперативной метеорологической информации и проведения исследований природных ресурсов Земли. В течение 20 лет различные модификации этих спутников успешно работали на околоземных орбитах.

Метеорологический спутник

Алекс (Алек) Манукян

Бытовой ремонт сложно представить себе без замены смесителя. Так, современный водопроводный кран-смеситель горячей и холодной воды , который на сегодняшний день является самым удобным сантехническим устройством, подарил миру… выдающийся представитель армянской диаспоры США Алек Манукян, более известный всем как президент Армянского Всеобщего Благотворительного Союза. Революционность идеи состояла в том, что вместо двух вентилей для горячей и холодной воды использовался один шаровой кран, который одновременно регулировал и напор, и температуру. Технари встретили идею холодно. Однако Манукян опытным взглядом увидел в схеме нового смесителя перспективу, которую пропустили все остальные. Сегодня, основанная им компания, дожившая до наших дней (в составе группы Masco, входящей в список Fortune 500), выпускает более миллиона смесителей в месяц.

Водопроводный кран-смеситель горячей и холодной воды

Семь мест в Армении с камнями «особого назначения»

Камни — как люди. Некоторые плечом к плечу встают в кладку стены, и главное их преимущество — полное отсутствие отличительных, личностных черт. Другие — и их, естественно, куда меньше — привлекают своей уникальностью. Можно долго спорить о том, какие из них важнее, но одно точно: пристально всмотреться хочется лишь в то, чего прежде не видел.

Камень с клинописью царя Аргишти I

Этот базальтовый камень — своеобразное свидетельство о рождении Еревана. На нем выбита клинописная надпись урартского царя Аргишти I об основании города Эребуни (Еревана) в 782 г. до н.э. Хранится на территории Музея-заповедника Эребуни, в Ереване.

Зорац карер

В переводе с армянского Зорац карер означает «могучие камни», «камни высших сил» — одно из древнейших мегалитических сооружений мира, датируемое VI— IV тыс. до н.э. По одной из гипотез, это древняя обсерватория. Двухметровые менгиры — вертикально стоящие заостренные глыбы, — многие со сквозными отверстиями в верхней части, в центре образуют правильный круг. Расположен каменный комплекс в 3 км к северо-востоку от города Сисиана.

Камень свыше

Однажды этот громадный камень сорвался со скалы над храмом и скатился прямо в монастырский двор, не задев при этом ни одной постройки, не причинив никому вреда. Там его и оставили, выбив на нем дату падения — 5 июня 1975 г. Находится на территории монастыря Гегард, в 35 километрах от Еревана.

Каменные фаллосы

Фаллический культ был распространен в Армении приблизительно в III—II тысячелетиях до н.э. Классические образцы сохранившихся с тех времен камней-фаллосов можно увидеть в Мецаморе, в 35 км к юго-западу от Еревана.

Камень-стол

Похожий на постамент гигантский валун у дороги в Нораванк так полюбился многочисленным посетителям монастыря, что в свое время на нем даже стояли стол и стулья, и самые отчаянные, поднявшись по лестнице, могли прямо на нем устроить пикник. Находится камень в ущелье реки Арпа, в 3 км от деревни Амагу.

Портакар

Согласно народному поверью, камень этот помогал бесплодным женщинам зачать. Во время ритуала женщина ложилась на портакар пупком (порт — пупок, арм.), откуда и пошло его название. Находится в 12 км к юго-востоку от города Сисиана.

Камень-карта

Камень с изображением карты звездного неба являлся частью древнейшей обсерватории на территории крепости Мецамор. Датируется XIX в. до н.э. Расположен в 35 км к юго-западу от Еревана.

АВТОР: KAREN BARSEGHYAN